WALORY PRZYRODNICZE I KULTUROWE REGIONÓW UCZESTNICZĄCYCH
W PROJEKCIE

 

ODRZECHOWA

Odrzechowa wieś w gminie Zarszyn, powiecie sanockim województwie podkarpackim Geograficznie leży nad rzeczką Czernisławka, na Pogórzu Bukowskim na wschodnim krańcu Beskidu Niskiego (mapka).

Odrzechowa otoczona jest niewysokimi wzgórzami pokrytymi łąkami i polami uprawnymi oraz od południa zwartym lasem. Wśród drzew znajduje się stara, pochodząca z lat 1930-1935, leśniczówka, potocznie zwana "BUDY", pełniąca po remoncie w 2004r rolę Ośrodka Edukacji Ekologicznej "Hrendówka". Od północnego wschodu widok ogranicza wzgórze Patria stanowiące obrzar chroniony Natura 2000 (Kod obszaru PLH180028), ochrona siedlisk, powierzchnia:572,9 ha. A od północy wysoka na 404 m Beska Góra.

Odrzechowa ma bardzo ciekawą historię.(opis z Wikipedii).
Wieś lokowana przez króla Władysława Jagiełłę na prawie wołoskim w 1419 roku jako jedna z pierwszych miejscowości w starostwie sanockim. Notowana już była jako istniejąca osada w 1419 r. Przez cały XV wiek stanowiła centrum krainy. W okresie reformacji Odrzechowa sprzyjała arianom (Bracia polscy) i była jednym ze znaczniejszych ośrodków reformacji w regionie. Stanowiła własność królewska. Z niej wywodzili się Odrzechowscy, np. Michał Odrzechowski. Do zaboru Polski w 1772 wieś należała administracyjnie do ziemi sanockiej województwa ruskiego, od 1772 do cyrkułu leskiego,a następnie sanockiego. Po reformie administracyjnej w 1864 powiat sądowy sanocki, gmina wiejska Sanok w kraju Galicja.

W 1811 r. na licytacji tutejszy folwark zakupił Ignacy Urbański. W 1880 r. wieś liczyła 2054 mieszkańców, w tym 1800 grekokatolików i 30 Żydów. Funkcjonowała jednoklasowa szkoła. Właściciel folwarku był wtedy Władysław Morawski, który gospodarzył na 2582 morgach, zaś chłopi użytkowali 3487 morgów ziemi.

W 1880 r. wieś liczyła 2054 mieszkańców, w tym 1800 grekokatolików i 30 Żydów. Funkcjonowała jednoklasowa szkoła. Właściciel folwarku Władysław Morawski gospodarzył na 2582 morgach, zaś chłopi użytkowali 3487 morgów ziemi. Folwark specjalizował się w hodowli bydła półkrwi simentalskiej. Przed II wojną światową było we wsi 428 gospodarstw oraz dwa folwarki: Jana Morawskiego (folwark w Odrzechowej) i Heleny Russockiej (Folwark w dawnym przysiółku Odrzechowej, obecnie wieś Pastwiska).  Na przysiółku Czernisławka, powyżej dworu, funkcjonowały dwa młyny wodne, zaś przy potoku, tartak parowy.

Przed I wojną światową istniała we wsi szkoła tkacka. Józef Morawski w 1928 r. został posłem na sejm. W wyniku obu wojen światowych wieś została poważnie zniszczona. W czasie okupacji hitlerowskiej we wsi funkcjonowała ukraińska szkoła przysposobienia rolniczego.

W okresie I wojny światowej od 8 do 10 maja 1915 Odrzechowa była miejscem walk oddziałów wojennych. Rzeka Wisłok w górnym biegu na odcinku od Odrzechowej do Beska stanowiła linię oporu wojsk rosyjskich (m.in. Kozaków dońskich) przed nacierającymi od zachodu pułkami austriacko-niemieckimi. W nocy z 9 na 10 maja pułki bośniackie usiłowały kilkakrotnie sforsować Wisłok w Odrzechowej i Besku, w miejscu, gdzie rzeka płynie głębokim jarem.

W 1939 roku zamieszkiwało ją 2690 Ukraińców, 15 polaków, 70 rzymskick katolików Ukraińskich i 25 zydów.

W czasie okupacji hitlerowskiej we wsi funkcjonowała ukraińska szkoła przysposobienia rolniczego. W czasie działań frontowych w 1944 roku zginęło 14 mieszkańców Odrzechowej, a zniszczeniu uległo 322 budynki. Do 1947 r była to wieś rusińska w powiecie Sanockim. Po zakończeniu działań wojennych, mieszkających tu Rusinów wysiedlono do ZSRR, a z istniejących 600 gospodarstw pozostało zaledwie 100. 

Po parcelacji gruntów znaczną część ziemi przejęło państwo tworząc Zootechniczny Zakład Doświadczalny. Dziś ZD IZ PIB Odrzechowa gospodaruje na 1000 ha, co stanowi 10% areału gminy i zajmuje sie hodowlą krów rasy simentalskiej, koni huculskich i kóz karpackich (mapa)

Zabudowania ZD IZ PIB - widok z Patrii

 

Z Odrzechowej pochodzi ojciec niezyjacego już słynnego polskiego malarza, rysownika,scenografa, filozofa i teologa prawosławnego Jerzego Nowsielskiego, najwiekszego współczesnego twórcy ikon.

W Odrzechowej znajduje sie siedziba Polskiego Związku Hodowców Bydła Simentalskiego, którego prezesem jest inż. Edgar Beneš.

Corocznie pod koniec sierpnia W rudawce Rymanowskiej Zakład ZD IZ PIB Odrzechowa organizuje dużą imprezę plenerową "Pożegnanie Wakacji z koniem huculskim połaczona z wystawami hodowlanymi. W roku 2008 na prezesa Polskiego Związku Hodowców Koni został wybrany pochodzący z Odrzechowej dr inż. Władysław Brejta.

Cerkiew

We wnętrzu obraz z ikonostasu z XIX w. Ołtarz główny o charakterze późnobaro-kowym Wokół kościoła dawny cmentarz, na którym zachowało się kilka nagrobków. W pasie ogrodzenia z dzikiego kamienia dzwonnica złączona z bramą na cmentarz. z połowy XIX w. 

Cmentarz
Na miejscowym cmentarzu, na grobie Morawskich piękna rzeźba dłuta Stanisława Piętkiewicza - Chrystus dźwigający krzyż. Obok grobów Morawskich grobowiec Russockich. W otoczeniu kościoła i cmentarza rośnie kilka wiekowych drzew. Zabytkiem tzw. małej architektury jest niewielka, murowana kapliczka przydrożna z przełomu XIX i XX wieku.

Kapliczki przydrożne

 

 

Spichlerz z końca XIX

Na terenie ZD IZ PIB Odrzechowa zachował się Spichlerz pochądzący z czasów folwarku Józefa Morawskiego. Drugi stary spichlerz stoi na dawnym terenie folwarku Russockich w Pastwiskach.

Opracowanie tekstu i fotografie Mariusz Kościelny

Źródła tekstów

Wikipedia,Gmina Besko, odyssei.com społeczność podrózników, Odrzechowa, obszary Natura2000, Nadleśnictwo Rymanów, apokryf ruski

 

Galeria zdjęć:

• Odrzechowa Łemkowskie zabytki >>>>>
• Zimowy spacer po okolicach ZD IZ PIB Odrzechowa >>>>>
• Zimowy, spacer w pochmurny dzień po ZD IZ PIB Odrzechowa i jej okolicach >>>>>

 

Mapki:

Schematyczna mapka uwzgledniajaca położenie Beskidu Niskiego na terenie Polski oraz miejscowości Odrzechowa w Beskidzie Niskim