wersja polska
Привітання сайту

АКТУАЛЬНО В ПРОЕКТ

 

pusteOZHK w Rzeszowie    НАВЧАЛЬНІ МАТЕРІАЛИ    

„Методи підготовки та роботи з молодим гуцульським конем в контексті польової перевірки майстерності”

Навчання організовано в рамках проекту: „Створення Польсько-Українського Центру Розведення та Популяризації Коней Гуцульської Породи”

Рудавка Риманівська, Оджехова – листопад 2014; квітень 2015

 

Еволюція і проблематика психології коня

Autor: Dr Zenon Podstawski

 

Еволюція

Hyracotherium (Eohippus)

Жив від 60 до 40 мільйонів років тому в Північній Америці та Євразії

  • висота в холці від 25 см до 40 см
  • зросту лисиці, довжина приблизно 60 см
  • пятипалі передні кінцівки, але маса тіла опиралась лише на 4 пальці – 5-й був рудиментарний. В задній кінцівці лише 3 пальці, 2 бічні були вже в рудиментарному стані, слабо помітні під шкірою.
  • Hyracotherium – середовище ліс

 

 

 

 

Hyracotherium – харчування: листя, дрібні зелені пагони.

 

Mesohippus (гр. напівкінь)

  • 35 млн років тому вже перетинав Північну Америку на території сучасних штатів Небраска і Дакота.
  • Більший від своїх предків (від 60 до 90 см в холці).
  • Мав три пальці на кожній кінцівці, найбільший – середній, завершувався примітивним копитом.
  • Мав більший і довший череп, очі пересунуті назад, видовжені ноги і змінені зуби, без змін залишилася лише дієта.

 

 

 

Merychippus

  • від 35 до 11 мільйонів років тому.
  • залишив ліс, щоб пересуватися степами, буйними на той час пасовищами перший травоїд,
  • приблизно 1 метр висоти,
  • форма черепа нагадувала сучасного коня.
  • ноги завершувались окремим пальцем, який переходив у копито.

 

Pliohippus

  • Жив приблизно 6 мільйонів років тому,
  • Був висотою сучасного поні, приблизно 120см,
  • Мав вже сформовані копита.

 

 

 

 

Equus

  • Жив від 2 до 1 мільйона років тому.
  • перший із справжніх коней.
  • Від нього походять осел, зебра і домашній кінь.

 

Trzeciorzęd – miocen, około 25 – 11 mln lat temu, doszło do zmniejszenia wilgotności i ochłodzenie klimatu:

  • Lasy tropikalne – powierzchnia ograniczona,
  • Lasy mieszane, stepy, sawanny – zwiększenie powierzchni
  • Podłoże – twarde, ale elastyczne, porośnięte roślinnością trawiastą.
    • Następowało powolne przystosowanie do szybkiego poruszania po twardym podłożu na dużych odległościach.
    • Zwiększająca się masa ciała była sygnałem inicjującym zmiany w układzie szkieletowym
    • Zmieniała się również wielkość i kształt kończyn, stawów.
    • Kształtowała się psychika koni
    • Inne przystosowania np. konie baszkirskie, selekcja ogierów, koni na ubój, w zdobywaniu pokarmu.

 

Psychologia

Psychologia (od Psyche = dusza, i λόγος logos = słowo, myśl, rozumowanie)

nauka badająca mechanizmy i prawa rządzące psychiką oraz zachowaniami.

Psychologia jako nauka dotyczy ludzi, ale mówi się również o psychologii zwierząt (czyli zoopsychologii), chociaż zachowaniem się zwierząt zajmuje się także dziedzina biologii – etologia.

 

W rozwoju ewolucyjnym cechy psychiczne i fizyczne wzajemnie się dopełniały.

Procesy te zgodnie z prawem selekcji naturalnej współdecydowały o przetrwaniu gatunku.

W drodze ewolucji wykształciły się strategie przetrwania:

  • Koń, „czegoś uniknąć” – inteligencja koni rozwijała się w kierunku skutecznego unikania (koń dla smakołyku zrobi niewiele rzeczy, koń nie demonstruje emocji tak jak pies, nie manifestuje bólu), rola zmysłów.
  • Pies, „coś zdobyć” – skuteczne zdobywanie (pies dla smakołyku zrobi prawie wszystko)

 

Charakter i temperament

Cechy zachowania koni kształtowane były pod wpływem czynników genetycznych i środowiskowych, są trwałe i charakterystyczne dla jednostki. 

Charakter i temperament należą do indywidualnych cech koni.

  • Charakter to zespół cech psychicznych właściwych danemu koniowi, w pewnym stopniu uwarunkowany genetycznie (ma elementy wrodzone: łagodność, gwałtowność, łatwość, trudność, dobroć, złość), ale w dużym stopniu jest kształtowany przez człowieka, począwszy od pierwszych chwil po urodzeniu, charakter kształtuje się pod wpływem środowiska.

Temperament

Temperament: jest uwarunkowany genetycznie i wskazuje na funkcjonowanie układu nerwowego

Temperament, czyli osobowość konia (koniobowość), można ogólnie podzielić na cztery podstawowe typy:

  • typ silny, ruchliwy, zrównoważony,
  • typ silny, powolny, zrównoważony,
  • typ silny, niezrównoważony,
  • typ o słabych procesach nerwowych

 

Typy temperamentów:

  1. Typ silny, ruchliwy, zrównoważony (sangwinik) – konie tego typu szybko się uczą i wytrzymują duże obciążenia. Konie te są bardzo bystre, z uwagi na to , że robią szybkie postępy łatwo je przetrenować.
  2. Typ silny, powolny, zrównoważony (flegmatyk) – konie tego typu powoli się uczą, ale kiedy już osiągniemy pożądaną reakcję jest ona bardzo trwała.  Nowe sytuacje wywołują u tych koni pobudzenie, dlatego uważane są za płochliwe. W treningu tych koni absolutnie nie wolno stosować przemocy oraz należy pamiętać o stopniowym wprowadzaniu zmian.
  3. Typ silny, niezrównoważony (choleryk) – u tych koni procesy pobudzenia dominują nad procesami hamownia. W treningu takich koni bardzo dobrze sprawdza się monotonna praca, ponieważ je uspokaja. Konie tego typu doskonale sprowadzają się np. w z rozgrywkach w konkursach skoków przez przeszkody, gdzie można wykorzystać możliwość dodatkowego pobudzenia.
  4. Typ o słabych procesach nerwowych (melancholik) – są to bardzo niestabilne i bardzo trudne do treningu konie. Wypracowane odruchy warunkowe są  nietrwałe, a zachowania nieprzewidywalne.  Taki typ układu nerwowego to największa wada koni użytkowych.
  • Zazwyczaj u koni występują różne formy pośrednie temperamentów.
  • Temperament nie podlega zmianom w ciągu życia zwierzęcia.

Charakter

Charakter: jest trwały i wynika z doświadczeń, doznań i wrażeń.

Cechy charakteru rzutujące na użytkowanie koni  to:

  • - nieufność – koń wycofuje się z kontaktu z jeźdźcem, usztywnia się, unika nowych sytuacji. Przyczyną często jest stawianie koniowi wygórowanych wymagań, co prowadzi do sytuacji wyuczonej bezradności,
  • - bojaźliwość – koń reaguje na nowe bodźce z przesadnym lękiem. Przyczyną wystąpienia takiej cechy jest zbyt silne, niewłaściwe karanie,
  • -złośliwość – koń kwestionuje dominację człowieka, jest agresywny. Przyczyną jest niekonsekwentne postępowanie i niezdecydowana postawa człowieka,
  • - leniwość – koń ma spowolnione ruchy, jest apatyczny, wiecznie zmęczony. Przyczyną jest brak lub utrata motywacji, dzieje się tak w sytuacjach, gdy nie ma pozytywnego wzmocnienia podczas wysiłku.
  • -odwaga – koń bez oporu wchodzi w nowe sytuacje, rzadko odczuwa lęk. Przyczyną  jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, brak negatywnych doświadczeń ze strony człowieka.
  • - pilność – koń chętnie podejmuje wysiłek, wytrwale wykonuje ruch, samowolnie nie przerywa wysiłku. Przyczyna jest umiejętne stosowanie pozytywnego wzmocnienia, nagradzanie w odpowiednim momencie.
  • - ufność – koń zachowuje w nowych sytuacjach dobry kontakt z człowiekiem, podczas nowego zadania nie usztywnia się, nie ma reakcji obronnych. Przyczyną jest brak negatywnych skojarzeń z człowiekiem
  • -posłuszeństwo – koń bez oporu wykonuje polecenia, nie podważa dominującej pozycji człowieka. Przyczyną jest konsekwentne podtrzymywanie hierarchii.

Doświadczenie i wiedza dotycząca powiązania temperamentu i charakteru u koni, pozwalają racjonalnie i efektywnie prowadzić trening.

 

Nieznajomość tych związków może sprawić, że trening nie rozwinie w pełni możliwości konia, a co gorsza doprowadzi do stworzenia niestabilnego i niebezpiecznego  zwierzęcia.

 

NAŁOGI i NAROWY

Niewłaściwie postępowanie z końmi – nieuzasadnione karanie, agresja, błędy w utrzymaniu powodują wykształcenie u koni różnych nałogów i narowów.

Nałogi

Nałogi, są to nieprawidłowe przyzwyczajenia, które powstają w wyniki braku ruchu, towarzystwa, itp., czyli w wyniku niewłaściwych warunków utrzymania. Najczęściej spotykane nałogi to:

  • Łykawość: koń opierając się siekaczami o jakąś twardą krawędź (żłób, krawędź boksu), formuje kęs powietrza i łyka go z charakterystycznym nieprzyjemnym odgłosem.
  • Łykawość jest wadą zwrotną, co oznacza, że jeśli przy kupnie konia nie zaznaczono, że koń jest łykawy to kupujący ma prawo w ciągu dwóch tygodni zwrócić go i zarządzać zwrotu pieniędzy. Skłonność do łykawości może być dziedziczna.
  • Łykawość prowadzi do nieprawidłowego starcia powierzchni zębów siecznych, a dostające się do przewodu pokarmowego powietrze może powodować wzdęcia i kolki. Najczęściej konie łykają „ z podparcia”, „z powietrza”

Zapobieganie łykawości:

  • usunięcie z otoczenia konia przedmiotów, o które mógł się opierać przy tej czynności.
  • stosuje się smarowanie krawędzi dziegdziem, lub inną substancją o nieprzyjemnym smaku bądź zapachu.
  • różnego rodzaju zabawki umieszczane w boksie,
  • zakładanie specjalnego paska uciskającego przełyk,
  • stosowanie wędzidła w kształcie rurki z otworami.

Najważniejsze jest jednak zapewnienie koniowi jak największej ilości ruchu i towarzystwa innych koni.

 

Tkanie: polega na przestępowaniu z nogi na nogę przy jednoczesnych wahadłowych ruchach głowy i szyi.

Prowadzi to do przedwczesnego i nieprawidłowego zużycia przednich kończyn.

Metodą walki z tkaniem jest: jest ruch na świeżym powietrzu.

Wędrowanie: objawia się nieustannym krążeniem po boksie.

Skutki tego nałogu są podobne jak przy tkaniu.

Można próbować przestawić wędrującego konia na stanowisko, jednak przede wszystkim należy zapewnić koniowi jak najwięcej swobodnego ruchu.

 

Narowy

NAROWY, to nieprawidłowe zachowania powstające w wyniku złego obchodzenia się z końmi.

Narowy, bardziej niż nałogi utrudniają obsługę koni i współpracę; niektóre wręcz są niebezpieczne dla człowieka.

 

  • złośliwość: objawia się kopaniem i gryzieniem.

Spowodowana jest na ogół brutalnym obchodzeniem się z koniem, ale możliwa jest też złośliwość wrodzona (zawsze powoduje eliminację z hodowli).

inne narowy:

  • niepodawanie nóg do czyszczenia
  • niechęć do zakładania siodła
  • przyciskanie człowieka do ściany boksu
  • kładzenie się przy podciąganiu popręgu
  • wspinanie (stawanie dęba)
  • brykanie

 

Термін „психологія навчання коня” включає психологічні механізми регуляції функцій організму, які розглядаються в аспекті навчання, методик, що застосовуються, адаптації до збільшених зусиль та стану спокою.

 

Тварини швидко вчаться розуміти негативні подразники, які повинні надійти

To bodziec lub sytuacja, wywołująca ból lub inne nieprzyjemne odczucia zarówno fizyczne jak i psychiczne.

Zależnie od rodzaju bodźca nieprzyjemnego poddawane eksperymentowi organizmy reagują różnie.

Reakcją na:

uwięzienie - jest szarpanie i gwałtowne ruchy w klatce,

ból miejscowy - uniesienie kończyny, odsunięcie całego ciała lub jego fragmentu,

dmuchanie w ucho – strzepywanie uchem i odwracanie głowy,

Bodźce te szybko się warunkują i trudno wygasają

 

Хронічні стресові стани ведуть до:

 

  • Очікування на негативний подразник є більш стресогенним аніж сам подразник. В цих умовах навчання є ускладненим. Кінь шукає способів уникнення цього подразника (або способи зменшення сили його впливу).
    • Ця проблема спостерігається на всіх етапах розвитку вершництва.
    • Skuteczne postępowanie to usuwanie przyczyn a nie zwalczanie objawów.
  • Równolegle z bodźcami poprzedzającymi wystąpienie bodźców awersyjnych warunkują się emocje

Warunkowanie emocji

Koń emocjonalnie reaguje na bodźce zapowiadające wystąpienie awersyjnego bodźca, tj. na bodźce wyuczone poprzedzające zdarzenie. (naturalny odruch uprzedzania zdarzenia i przygotowania się do zdarzenia)

 

Емоції:

Первинна програма перетворення інформації і організації зусилля (емоція + моторика = успіх виживання) (Cosmides i in. 2005; Lewenson i in. 1990; Goleman. 2007)

Fizjologiczne ścieżki urzeczywistniania wysiłku;

  • strach - unik, ucieczka, wycofanie się;
  • złość/gniew - agresja, atak, konfrontacja;
  • smutek/żal - bezradność, obniżona aktywność ruchowa.

Emocja decyduje o wydolności motorycznej.

 

Навчання коней повинно враховувати психологічні механізми регулювання функцій організму -І.Бобилєв

Голова Ветеринарної Комісії FEI (1966 - 1991) Член БюроFEI (1971 - 1991) Почесний Член Бюро FEI (1991 - 2000)

  • Psychicznie uciążliwy, stresogenny trening wyczerpuje organizm i hamuje rozwój jego biologicznych możliwości
  • Stan psychiczny zwierząt wpływa na przebieg procesów adaptacji do zwiększonego wysiłku

 

Кінь повинен завершувати навчання без багажу негативного досвіду. - Марсель Віллемс

Голандський тренер і спортсмен. Спеціалізується в навчанні молодих коней (I i IV місця на Чемпіонаті Світу Молодих Коней в Ланакені). У минулому член молодіжної збірної Голандії. Співпрацює з голандським вершником Й.Лансінком. Тренер-селекціонер KWPN.

  • Należy rozważyć, czy dla danego konia jest lepszy trening, np. 20 minutowy dwa razy dziennie, czy jeden 40 minutowy.
  • Uwaga dla gospodarzy toru Z punktu widzenia przyszłych efektów szkoleniowych jak i dobra koni, łatwe/przyjemne dla koni parcoursy są ich zaletą a trudne ich wadą

 

„Проблеми з мордою коня створюють вершники, а не коні” - Єжи Круковскі

Діючий Чемпіон Польщі з Багатостороннього конкурсу верхових коней Багаторазовий медаліст, член національної збірної Польщі. Понад 15 років тренувався в клубах верхової їзди в Німеччині та Англії. Там познайомився з новозеландською школою (внесла більше легкості та залишала коням більше свободи).

  • Koń, który boi się o pysk, koncentruje się na sposobach unikania przykrości, a nie na wykonywanym ćwiczeniu.
  • Wzmacnianie „złej ręki” patentami jest bezcelowe. Lepiej poprawić pracę ręki niż pogłębiać deficyt porozumienia.
  • Podstawą doskonalenia techniki skoku jest trening bez bodźców bólowych w pysku (w tym również tych przypadkowych na krosie).
  • Obawa konia o pysk powoduje, że koncentruje się on na sposobach unikania bólu, a nie na oddawanym skoku.

 

Йос Лансінк

.Голландський вершник і тренер. В 1992 році в командному заліку в конкурі здобув золоті медалі на Олімпіаді в Барселоні. З 2001 представляє Бельгію. В 2006 здобув звання чемпіона світу в конкурі. Консультації з конкуру Фонду Horse Sport, Aromer, 24 - 25.03.2014

  • Не борись з конем. В боротьбі кінь перестає співпрацювати.
    (Кінь негативно сприймає навчання. У боротьбі ти борешся з небажаними реакціями, які сам викликаєш)

 

Амбер Батсон

Лікар-ветеринар і бехевіорист. Закінчила Royal Veterinary College в Лондоні, а також пятирічне навчання поведінки і хорошого стану тварин. Проводить навчання, звертає увагу на необхідність пізнавати психіку тварин на практиці і профілактиці ветеринарної медичини

  • „Якщо ми починаємо з рівня страху, то процес навчання буде повільнішим”.

 

  • "Серед домашніх тварин кінь вчиться найшвидше. Відсутність цієї здатності не дав би йому вижити”. Р.Міллер,
  • Це від нас залежить, чого вчиться кінь.